«خوانش نشانه‌شناسانة بینامتنیت قرآنی در شعر مقاومت محمّد حلمی ریشه»

Document Type : Original Article

Authors

1 طالبة الدکتوراه بجامعة رازي

2 أستاذ اللغة العربية وآدابها بجامعة الرازي

3 أستاذ اللغة العربیة و آدابها بجامعة الرازی

4 أستاذ مشارك في اللغة العربية وآدابها في الجامعة

10.30497/isqh.2024.246320.1036

Abstract

نشانه‌شناسی به عنوان یک علم نو‌ظهور در جهت کمک به خواننده، پا به عرصة ظهور نهاد؛ تا خواننده از ورای آن، راز‌های نهفته در لایه‌های زیرین متن را کشف کند. بینامتنیت یکی از رمزگان‌های نشانه‌شناسی است که شاعران با کاربست آن، انگاره‌های ذهنی خود را در لایه‌های تو‌در‌تویِ واژگان و ساختار‌های بینامتنی بیان می‌کنند. محمّد حلمی ریشه(1985م)، شاعر رمز‌گرای شعر مقاومت فلسطین، واژه‌نامة شعری مقاومتش از رمزینه‌های قرآنی تهی نیست، وی، شعرش را مزیّن به رمزینه‌های قرآنی کرده‌است تا از پس آن‌ها، ذهن مخاطب را به چالش بکشد. پژوهش حاضر بر آن است تا با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی، در پرتو علم نشانه‌شناسی از بینامتنیت قرآنی شعر ریشه، رمز‌گشایی کرده و معنا‌بن نهفته در دل این وام‌گیری از آیات قرآنی را کشف نماید. ره‌آورد این جستار از این حکایت دارد که شاعر گاه صراحتاً، و گاه به شکلی تضمینی از آیات قرآن در جهت القای مؤلفه‌های خویش برآمده‌است، دیگر اینکه گاه با وام‌گیری تضاد‌گونه از آیات و مفاهیم قرآنی، ذهن مخاطب را به چالش کشیده وتکاپوی ذهنی وی را جهت دریافت فرا‌یافت ذهنی شاعر دوچندان کرده‌است؛ همچنین، وی از دل وام‌گیری‌های قرآنی دست به خلق معنایی جدید زده‌است.

Keywords

Main Subjects


Article Title [العربیة]

"قراءة سيميائية للتناص القرآني في شعر المقاومة عند محمد حلمي الریشة"

Authors [العربیة]

  • ناهید پیشگام 1
  • یحیی معروف 2
  • تورج زینی وند 3
  • مجید محمدی 4
1 طالبة الدکتوراه بجامعة رازي
2 أستاذ اللغة العربية وآدابها بجامعة الرازي
3 أستاذ اللغة العربیة و آدابها بجامعة الرازی
4 أستاذ مشارك في اللغة العربية وآدابها في الجامعة
Abstract [العربیة]

ظهر علم السيميائية كعلم حديث لمساعدة القارئ على استكشاف النصوص وفك رموزها والكشف عن المعاني الكامنة في طبقاتها العميقة. يُعد التناص أحد الرموز السيميائية التي يستخدمها الشعراء كعلامة ومظهر للتعبير عن أفكارهم ومدرکاتهم في طبقات متعددة من الكلمات والهياكل النصية. لا تخلو دائرة مفردات الشاعر محمد حلمي الرّيشة (1985 م)، الشاعر الرمزي للمقاومة الفلسطينية ، من الرّموز القرآنية، حيث زيّن بها شعره لتحدي ذهن المتلقي. تهدف هذه الدراسة، من خلال المنهج الوصفي- التحليلي وفي ضوء علم السيميائية، إلى فك رموز التناص القرآني في شعر الرّيشة وكشف المعنى الجذري الكامن وراء هذا الاقتباس من الآيات القرآنية. تشير نتائج هذه الدراسة إلى أن الشاعر استخدم آيات القرآن الكريم، سواء بشكل صريح أو ضمني، للتعبير عن مكوناته الشعرية. بالإضافة إلى ذلك، قام أحيانًا باقتباس متناقض للآيات والمفاهيم القرآنية لتحدي ذهن المتلقي ومضاعفة جهده الذهني لفهم المعنى المقصود. إضافة إلی ذلك، استخدم الشاعر الاقتباسات القرآنية لخلق معانٍ جديدة.

Keywords [العربیة]

  • السيميائية
  • محمد حلمي أصل الكلمة
  • رموز التناص
  • التناص القرآني

Articles in Press, Accepted Manuscript
Available Online from 28 August 2024
  • Receive Date: 16 May 2024
  • Revise Date: 30 July 2024
  • Accept Date: 22 August 2024